Δ-3. Επαναστατικά κινήματα στη Μακεδονία και την Κρήτη

1) Σε ποιες περιοχές, που είχαν μείνει έξω από τα σύνορα του ελληνικού κράτους, έγιναν πολλές επαναστατικές ενέργειες; 

Στη Μακεδονία και την Κρήτη έγιναν πολλές επαναστατικές ενέργειες με σκοπό την απελευθέρωσή τους από την οθωμανική κυριαρχία και την ένωσή τους με την Ελλάδα. 

2) Πότε σημειώθηκαν επαναστατικά κινήματα στη Μακεδονία και πώς εξελίχθηκαν; 

α) Το 1854 οργανώθηκε στη Μακεδονία επαναστατικό κίνημα εναντίον των Οθωμανών, με τη συμμετοχή εθελοντών από την ελεύθερη Ελλάδα. Παλιοί και έμπειροι αγωνιστές, όπως ο Θεόδωρος Ζιάκας και ο Τσάμης Καρατάσος, μαζί με ντόπιους Μακεδόνες πολέμησαν εναντίον των Τούρκων αλλά αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη Μακεδονία, ύστερα από μεσολάβηση των Μεγάλων Δυνάμεων και κάτω από την πίεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. 

β) Το 1878, Έλληνες επαναστάτες από την ελεύθερη Ελλάδα και τη Μακεδονία ξεσηκώθηκαν και κήρυξαν την ένωση της με το ελληνικό κράτος. Ο λοχαγός Κοσμάς Δουμπιώτης αποβιβάστηκε στο Λιτόχωρο Πιερίας με εθελοντές. Με τη βοήθεια του Επισκόπου Κίτρους Νικολάου οι επαναστάτες αντιμετώπισαν πολυάριθμες τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις, αλλά ηττήθηκαν και διασκορπίστηκαν. 

3) Τι ήταν η «Αδελφότης» και η «Εθνική Άμυνα»; 

Ήταν εταιρείες(δηλαδή ομάδες ανθρώπων που συνεργάζονταν για την πραγματοποίηση κοινού σκοπού) από την ελεύθερη Ελλάδα, που δρούσαν μυστικά και αναλάμβαναν τη στρατολογία (δηλαδή τη συγκέντρωση ατόμων που θα υπηρετούσαν στο στρατό), τον εφοδιασμό και την αποστολή εθελοντών στις αλύτρωτες περιοχές που επαναστατούσαν, επειδή το ελληνικό κράτος αναγκαζόταν να κρατά ουδέτερη στάση. 

4) Ποια ήταν η θετική εξέλιξη από τη μακεδονική επανάσταση του 1878; 

Παρόλο που η επανάσταση στη Μακεδονία το 1878 απέτυχε, η ελληνική Κυβέρνηση την επικαλέστηκε στο Συνέδριο του Βερολίνου για να πείσει τις Μεγάλες Δυνάμεις να μην παραχωρήσουν τη Μακεδονία στη Βουλγαρία που τη διεκδικούσε. Έτσι, η Μακεδονία παρέμεινε επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. 

5) Γιατί έγινε το Συνέδριο του Βερολίνου που αναφέραμε πιο πάνω; 

Έγινε το καλοκαίρι του 1878 για να συζητηθεί από τις Μεγάλες Δυνάμεις η τύχη των βαλκανικών εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. 

6) Τι έκανε η Κρήτη το 1866; 

Το 1866 η Κρήτη επαναστάτησε ζητώντας να ενωθεί με την Ελλάδα. 

7) Τι γνωρίζεις για το ολοκαύτωμα στο Αρκάδι; 

Η Κρητική Επανάσταση κορυφώθηκε με το ολοκαύτωμα στο Αρκάδι. Στη μονή Αρκαδίου, κοντά στο Ρέθυμνο, κλείστηκαν επαναστάτες για να αντιμετωπίσουν τα τουρκικά στρατεύματα. Εκεί κατέφυγαν και γυναικόπαιδα για να προστατευθούν.

Οι πολιορκημένοι, για να μην αιχμαλωτιστούν από τους Τούρκους, ανατινάχτηκαν το Νοέμβριο του ίδιου χρόνου. Το ολοκαύτωμα στο Αρκάδι σκόρπισε μεγάλη συγκίνηση στη Δυτική Ευρώπη. 

8) Τι αναγκάστηκε το ελληνικό κράτος να κάνει μετά από σύσκεψη των Μεγάλων Δυνάμεων; 

Αναγκάστηκε να μην υποστηρίζει επαναστατικά κινήματα εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αλλά και να πληρώσει αποζημίωση στους Οθωμανούς. 

9) Πότε επαναστάτησαν ξανά Μακεδονία και Κρήτη και ποιο ήταν το αποτέλεσμα;

Το 1896 η Μακεδονία και η Κρήτη εξεγέρθηκαν ταυτόχρονα αλλά οι πολεμικές επιχειρήσεις διακόπηκαν και πάλι, μετά από παρέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων. Ως αντάλλαγμα, ο Σουλτάνος υποχρεώθηκε να παραχωρήσει αυτονομία στην Κρήτη. Οι ένοπλοι αγώνες, αν και με καθυστέρηση, άρχισαν να δικαιώνονται.